خارش پوست از جمله مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار آن را تجربه می‌کنند. این عارضه ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند ولی در اکثر موارد، خارش بدن، ناشی از عواملی ساده‌ای نظیر خشکی پوست، واکنش‌های آلرژیک یا استفاده از شوینده‌های نامناسب است. اما در برخی موارد، این عارضه نشان‌دهنده وجود مشکلات جدی در بدن از قبیل بیماری‌های کبدی یا کلیوی بوده و به درمان فوری نیاز دارد. در این مقاله به بررسی دقیق‌تر این موضوع پرداخته و به شما خواهیم گفت که چه زمانی خارش بدن خطرناک است و می‌تواند نگران‌کننده باشد.
چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟
خارش بدن معمولاً مشکلی ساده و گذرایی محسوب میشود؛ از اینرو با تغییر در سبک زندگی و استفاده از کرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب‌کننده یا حتی درمان‌های خانگی می‌توان آن را مدیریت کرد. بااین‌حال در برخی موارد، به ویژه زمانی که خارش به طور مداوم ادامه یابد، شدت آن افزایش پیدا کند یا با علائم دیگری همراه شود می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلات داخلی در بدن باشد.
به‌طورکلی ممکن است این مشکل به دلیل اختلالات هورمونی، مشکلات عصبی یا بیماری‌های داخلی اتفاق بیفتد و نیاز به درمان‌های تخصصی داشته باشد. در این صورت توصیه میشود هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده تا علت دقیق آن بررسی و تشخیص داده شود. البته برخی اقدامات نیز وجود دارد که می‌توان با رعایت آنها به درمان این عارضه پرداخت.
خارش بدن نشانه چیست؟
قبل از اینکه به بررسی درمان‌های خانگی و مواد غذایی مؤثر در کاهش خارش بدن بپردازیم، ضروری است که با عوامل ایجادکننده این عارضه آشنا شوید. در واقع آشنایی با این عوامل به شما کمک می‌کند تا بهتر از خود مراقبت کرده و در صورت نیاز به درمان‌های مناسب روی آورید. در اینجا به برخی از دلایل رایج خارش بدن اشاره می‌کنیم:
• خشکی پوست
یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد خارش، خشکی پوست است که به ویژه در فصول سرد و خشک سال بیشتر به چشم می‌خورد و ممکن است به ناراحتی‌های جدی‌تری منجر شود.
• آلرژی
واکنش‌های آلرژیک به غذاها، داروها یا حتی مواد شیمیایی موجود در محیط می‌توانند منجر به خارش شدید بدن گردند.
• بیماری‌های پوستی
خارش بدن به عنوان یکی از علائم بیماری‌های پوستی شناخته میشود؛ اختلالات پوستی نظیر اگزما، پسوریازیس و کهیر نمونه‌هایی از این علائم محسوب می‌شوند.
• عفونت‌ها
عفونت‌های ناشی از قارچ‌ها یا باکتری‌ها نیز می‌توانند عاملی برای ایجاد خارش پوست باشند و نیاز به درمان تخصصی دارند.
• استرس و اضطراب
فشارهای روانی و اضطراب نیز از عوامل محرک برای بروز خارش در بدن به شمار می‌روند.
خارش بدن و ارتباط آن با بیماریها
خارش پوست می‌تواند به دلایل متعددی از جمله مشکلات پوستی، عفونت‌ها، آلرژی‌ها یا اختلالات داخلی ایجاد شود. از اینرو شناخت بیماری‌هایی که ممکن است عامل اصلی خارش باشند، باعث میشود در صورت بروز مشکل بتوانید مناسب‌ترین اقدام را انجام دهید. در ادامه به بررسی مهم‌ترین این بیماریها خواهیم پرداخت.
ارتباط خارش بدن و سرطان
خارش پوست می‌تواند از عوارض ابتلاء به برخی از سرطان‌ها باشد. به‌طورمثال در انواع خاصی از سرطان‌های خون، نظیر لوسمی یا لنفوم، خارش بدن به دلیل تغییرات شیمیایی و آزاد شدن مواد خاصی در خون بروز می‌کند. البته این وضعیت معمولاً با علائمی مانند کاهش وزن، تب و تعریق شبانه همراه است. همچنین در سرطان‌های پوستی مانند ملانوما، خارش بدن به همراه تغییرات در اندازه یا رنگ خال‌ها بروز می‌کند. بنابراین اگر خارش با تغییرات غیرعادی پوستی همراه باشد، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مشکل به وجود آمده اهمیت زیادی دارد.
خارش بدن و بیماری کبد چرب
اگر می‌خواهید بدانید چه زمانی خارش بدن خطرناک است باید توجه کنید که یکی از نشانه‌های رایج بیماری‌های کبدی، خارش پوست است و بیشتر در افرادی که دچار کبد چرب هستند، مشاهده میشود. در این وضعیت تجمع چربی در سلول‌های کبد منجر به اختلال در عملکرد این عضو و انباشته شدن مواد سمی در خون می‌گردد. همین مسئله می‌تواند احساس خارش را در بدن به دنبال داشته باشد. در واقع این مواد سمی توسط کبد تصفیه می‌شوند؛ اما در صورت عدم کارکرد صحیح آن به پوست منتقل شده و منجر به خارش نواحی مانند دست‌ها، پاها و شکم می‌شوند.
در نهایت اگر خارش بدن با علائم دیگری نظیر خستگی، کاهش وزن، زردی پوست یا درد در ناحیه کبد همراه باشد، این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده پیشرفت بیماری کبد چرب و هشداری برای بررسی و درمان فوری باشد.
لازم به ذکر است که خارش پوست در افرادی که به سیروز کبدی مبتلا هستند هم یکی از نشانه‌های رایج این بیماری محسوب میشود. البته این عارضه بیشتر به دلیل انباشت مواد زائد و صفرا در بدن ایجاد میشود. در واقع با پیشرفت سیروز، عملکرد کبد به تدریج کاهش یافته و بافت سالم آن به بافت اسکار تبدیل میشود.
در این‌حالت اسیدهای صفراوی که معمولاً باید از بدن خارج شوند، در خون باقی مانده و پوست را تحریک می‌کنند. بهتر است بدانید که این نوع خارش معمولاً در شب‌ها شدت بیشتری پیدا می‌کند و ممکن است به نواحی خاصی مانند کف دست‌ها و پاها محدود شود.
کمبود آهن و تأثیر آن بر خارش پوست
کمبود آهن یکی از اختلالات تغذیه‌ای متداول است که تأثیرات بسیاری بر سلامت بدن از جمله ایجاد خارش در پوست دارد. در حقیقت این وضعیت باعث کاهش سطح هموگلوبین در خون که وظیفه اصلی آن تأمین اکسیژن سلول‌ها است میشود. همین مسئله باعث خشک و حساس شدن پوست و خارش آن می‌گردد. علاوه بر آن کمبود آهن منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن شده و احتمال بروز التهاب‌ها یا عفونت‌های پوستی را افزایش می‌دهد؛ این عوامل نیز به نوبه خود می‌توانند خارش پوست را تشدید کنند.
بیماری‌های نخاعی و خارش
مشکلات مربوط به نخاع، از جمله آسیب‌های نخاعی و اختلالات عصبی، می‌توانند منجر به احساس خارش در نواحی مختلف بدن شوند. لازم به ذکر است که در این نوع بیماری، به دلیل آسیب دیدن سیستم عصبی، احساسات غیرطبیعی از جمله خارش، سوزش یا بی‌حسی در بدن ایجاد میشود. البته معمولاً این نوع خارش با علائم دیگری مانند مشکلات حرکتی و حسی همراه است که نشان‌دهنده شدت مشکل عصبی خواهد بود.
افسردگی و ارتباط آن با خارش پوست
افسردگی و استرس‌های روانی، تأثیرات عمیقی روی جسم انسان دارند که یکی از شاخص‌ترین آنها، بروز خارش در بدن است. البته این نوع خارش معمولاً با علائمی نظیر احساس خستگی، تغییر در الگوی خواب و اشتها نیز همراه است.
وسواس فکری و خارش پوست
وسواس فکری که به عنوان یک اختلال اضطرابی شناخته میشود هم علائم جسمانی متعددی از جمله خارش پوست را به همراه دارد. در واقع استرس و اضطراب ناشی از افکار وسواسی می‌تواند واکنش‌های فیزیولوژیکی در بدن ایجاد کند و به تحریک پوست منجر شود. این نوع خارش معمولاً بدون دلیل فیزیکی واضحی بروز می‌کند و در شرایط اضطراب شدت می‌یابد.
لازم به ذکر است که افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به دلیل توجه مداوم به وضعیت جسمانی خود، به‌طور ناخودآگاه احساس خارش کنند. در نهایت این وضعیت می‌تواند به یک چرخه معیوب تبدیل شود که در آن خارش به افزایش اضطراب منجر شده و اضطراب نیز خارش را تشدید می‌کند.
جنون و خارش پوست
سایکوز یکی دیگر از اختلالات روانی است که می‌تواند موجب بروز علائم مختلفی از جمله خارش پوست شود. در حقیقت در این نوع اختلال روانی، تغییرات ایجاد شده در مغز و سیستم عصبی فرد هستند که احساسات غیرطبیعی مانند خارش یا سوزش را در پوست ایجاد می‌کنند.
بیماری‌های کلیوی و خارش بدن
بیماری‌های کلیوی، به ویژه در مراحل پیشرفته مانند نارسایی کلیه هم از عامل خارش در بدن به شمار می‌آیند. لازم به ذکر است که با کاهش عملکرد کلیه‌ها، سموم و مواد زائد در خون تجمع پیدا کرده و این امر باعث بروز خارش شدید، به‌ویژه در ناحیه کمر، دست‌ها و پاها میشود. این نوع خارش معمولاً مداوم است و اغلب در شب‌ها بدتر میشود. البته علت دقیق این خارش هنوز به‌طور کامل شناسایی نشده، اما عواملی نظیر عدم تعادل کلسیم و فسفر، تجمع اوره در خون و تغییرات در سیستم عصبی در ایجاد این عارضه موثر هستند.
دیابت و خارش پوست
بیماری دیابت با ایجاد مشکلات مختلفی مانند خشکی پوست، اختلالات جریان خون و نوروپاتی دیابتی باعث بروز خارش بدن به ویژه در نواحی دست‌ها و پاها می‌گردد. همچنین افزایش سطح قند خون که باعث تضعیف سیستم ایمنی میشود هم با افزایش خطر ابتلاء به عفونت‌های قارچی یا باکتریایی پوست، از دیگر عوامل ایجاد خارش پوست محسوب میشود.
علت خارش بدن در شب چیست؟
آیا خارش شبانه می‌تواند خطرناک باشد؟ در پاسخ به این سوال جالب است بدانید اکثر افرادی که مبتلا به عارضه خارش بدن هستند، شب‌ها از شدت خارش و سوزش بدن شکایت دارند.
خارش‌های شدید شبانه معمولاً خواب را مختل کرده و استراحت کافی را برای فرد دشوار می‌سازند. در واقع تغییرات طبیعی هورمونی و مواد شیمیایی که در طول شب در بدن رخ می‌دهد، به این وضعیت دامن می‌زند. البته در برخی موارد، به دلیل آرامش و عدم وجود عوامل حواس‌پرتی در شب، فرد بیشتر متوجه خارش پوست خود خواهد شد.
در نهایت با گذشت زمان این وضعیت می‌تواند بر سلامت روان و نیز وضعیت عمومی بدن تأثیرات منفی بگذارد و منجر به آسیب‌های پوستی شود یا خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی را افزایش دهد. از طرفی باید توجه داشت که خارش‌های شبانه می‌توانند نشانه‌ای از وجود یک مشکل جدی‌تر در بدن باشند و نباید آنها را نادیده گرفت.
اهمیت تشخیص خارش ناشی از شپش سر
معمولا شپش‌های سر در نواحی پشت گوش و قسمت‌های پشتی سر تخم‌گذاری می‌کنند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت خارش مداوم در ناحیه پشت سر و گردن، به دلیل واکنش حساسیتی پوست به بزاق شپش ایجاد میشود. در چنین شرایطی باید به احتمال وجود شپش سر توجه کرده و لازم است که موهای بیمار به دقت برای شناسایی شپش یا تخم‌های آن معاینه گردد. چون در موارد پیشرفته‌تر ممکن است غدد لنفاوی اطراف سر در ناحیه گردن متورم و برجسته شوند. همچنین خارش شدید می‌تواند منجر به آسیب به پوست، خراشیدگی و در نهایت عفونت‌هایی مانند زرد زخم گردد.
کمبود کدام ویتامین باعث خارش بدن میشود؟
کمبود ویتامین‌های D، E، C، A و گروه B از علل اصلی خارش بدن محسوب می‌شوند. در حقیقت چون این ویتامین‌ها در حفظ رطوبت و سلامت پوست نقش کلیدی ایفا می‌کنند، عدم وجود آنها می‌تواند به خشکی، التهاب و حساسیت پوستی منجر شود. خوب است بدانید که ویتامین D به تنظیم سیستم ایمنی پوست کمک می‌کند، در حالی‌که ویتامین E برای حفظ رطوبت بدن ضروری است. همچنین ویتامین C در تولید کلاژن نقش مهمی دارد. علاوه بر آن کمبود ویتامین A و ویتامین‌های گروه B می‌تواند باعث تحریک و خارش پوست شود.
بهترین دارو برای خارش بدن چیست؟
برای تسکین مشکل خارش بدن، داروهای مختلفی وجود دارند که هرکدام بر اساس علت و شدت این عارضه توسط پزشک متخصص تجویز می‌شوند. به‌طورمثال آنتی هیستامین‌ها مانند کلرفنیرامین و سیتریزین با مهار اثر هیستامین در پوست، خارش را کاهش می‌دهند. همچنین داروهای ضد احتقان مانند سودوافدرین نیز می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند.
در موارد شدیدتر، کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون و کرم‌های موضعی مانند بتامتازون می‌توانند برای رفع این مشکل موثر باشند. در ضمن داروهای بیولوژیکی و آمپول اپی نفرین برای شرایط اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این مواد، روش‌های درمان خانگی هم می‌توانند به کاهش این احساس ناخوشایند کمک کنند. در ادامه به بررسی چندین روش ساده و موثر برای تسکین خارش پوست در خانه خواهیم پرداخت.
• آلوئه‌ورا
این گیاه به عنوان یک مرطوب‌کننده طبیعی با خواص ضدالتهابی شناخته میشود. بنابراین استفاده از آن روی نواحی دچار خارش، می‌تواند به آرامش و کاهش التهاب پوست کمک کند.
• روغن نارگیل
این روغن به عنوان یک مرطوب‌کننده طبیعی شناخته میشود و می‌تواند خشکی و خارش پوست را کاهش دهد.
• سرکه سیب
رقیق کردن سرکه سیب با آب و مالیدن آن روی نواحی که دچار خارش شده می‌تواند برای رفع این مشکل موثر باشد، اما باید توجه داشت که این روش برای پوست‌های حساس ممکن است مناسب نباشد.
• عسل
عسل به خاطر خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی که دارد به تسکین و بهبود وضعیت پوست کمک خواهد کرد.
• روغن زیتون
روغن زیتون نیز به عنوان یک مرطوب‌کننده طبیعی می‌تواند خشکی و خارش پوست را کاهش دهد.
• آب لیمو
با توجه به اینکه آب لیمو دارای خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی است، استفاده از آن روی نواحی از بدن که دچار خار شده می‌تواند مفید باشد.
برای خارش بدن چه بخوریم؟
برای تسکین خارش بدن، علاوه بر روش‌های موضعی، تغذیه مناسب نیز نقش مهمی دارد. در ادامه به بررسی برخی از مواد غذایی که می‌توانند به کاهش این مشکل کمک کنند می‌پردازیم:
• ماهی‌های چرب
مصرف ماهی‌هایی مانند سالمون و ساردین که سرشار از اسیدهای چرب و امگا-۳ هستند، به دلیل خواص ضدالتهابی خود، به کاهش التهاب و خارش بدن کمک می‌کند.
• آجیل و دانه‌ها
آجیل‌ها و دانه‌هایی مانند بادام، گردو و دانه چیا که حاوی اسیدهای چرب سالم و ویتامین E هستند می‌توانند باعث کاهش خارش بدن شوند.
• میوه‌ها و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات تازه منبعی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری برای حفظ سلامت پوست به شمار می‌روند و می‌توانند اثرات مثبتی بر کاهش خارش بدن داشته باشند.
• غلات کامل
غلات کامل، از جمله برنج قهوه‌ای و جو دوسر، سرشار از فیبر و مواد مغذی هستند، از اینرو به کاهش التهاب بدن کمک می‌کنند. در واقع این مواد غذایی با فراهم آوردن انرژی پایدار و بهبود عملکرد سیستم گوارشی، نقش مهمی در بهبود اثرات خارش پوست ایفا خواهند کرد.
• آب
نوشیدن مقدار کافی آب نه تنها به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند، بلکه می‌تواند اثرات خشکی و خارش را هم کاهش دهد.
• چای‌های گیاهی
چای‌های گیاهی نظیر چای بابونه و چای نعناع به خاطر خواص تسکین‌دهنده خود، در کاهش التهاب و خارش پوست مؤثر هستند و به آرامش بدن کمک می‌کنند.
• چای سبز
نوشیدن چای سبز که غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و خواص ضدالتهابی است هم می‌تواند به کاهش التهاب و خارش بدن منجر گردد.
سخن پایانی
خارش بدن یک احساس ناخوشایند است که می‌تواند به دلایل مختلفی از آلرژی‌ها و عفونت‌ها گرفته تا بیماری‌های پوستی و حتی مشکلات داخلی ایجاد شود. البته در بسیاری از موارد، این علامت واکنش طبیعی بدن به تحریکات محیطی است، اما باید توجه داشت که ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری باشد.
در واقع زمانی که خارش بدن به طور مداوم ادامه پیدا کند یا با علائمی همچون تب، کاهش وزن و تغییرات غیرعادی در پوست همراه شود، باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. بنابراین آگاهی از نشانه‌ها و عوامل خطر از اهمیت بالایی برخوردار است و در نهایت به حفظ کیفیت زندگی کمک کرده و از بروز مشکلات جدی جلوگیری می‌نماید.
