پزشکان بعد از گذراندن دوره پزشکی عمومی به ادامه تحصیل در یک حوزه خاص می پردازند یا به اصطلاح متخصص می شوند. حوزه فعالیت و خدمات برخی تخصص ها با یکدیگر همپوشانی دارد؛ به همین سبب بیماران در انتخاب متخصص دچار سردرگمی می شوند. ما در این مقاله می خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم که نفرولوژی چیست و چه تفاوتی با اورولوژی دارد؟ در این صورت شما هنگام مواجهه با مشکلاتی در این خصوص توانایی مراجعه به متخصص مناسب و پیگیری مناسب روش های درمانی را خواهید داشت. متخصص نفرولوژی و اورولوژی هر دو به درمان بیماری های مربوط به کلیه می پردازند. با این حال برخی از اختلالات کلیوی باید توسط یک نفرولوژیست بررسی و درمان شود و در برخی مواقع نیز بیمار برای درمان بیماری خود باید به یک متخصص اورولوژیست مراجعه کند. به‌عبارت دقیق تر با وجود اینکه هر دو حوزه به بررسی و درمان بیماری های مرتبط با کلیه می پردازند؛ اما تفاوت هایی با یکدیگر دارند. به نظر شما تفاوت این دو حوزه چیست؟ چه زمانی باید به نفرولوژیست و چه زمانی باید به اورولوژیست مراجعه کرد؟ اگر علاقه مند به دانستن پاسخ این پرسش ها و اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، لطفا با ما در ادامه همراه باشید.
تخصص نفرولوژی چیست؟
نفرولوژی یکی از شاخه های فوق تخصص طب داخلی است. به عبارت دقیق تر متخصصان داخلی این امکان را دارند که در یک رشته تخصصی تر به تحصیل بپردازند. نفرولوژی یکی از شاخه هایی است که پزشکان متخصص داخلی امکان ادامه تحصیل در آن را دارند.
لازم به ذکر است که متخصص نفرولوژی جراح کلیه نیست؛ به همین دلیل به روش های درمانی غیرجراحی از قبیل تجویز دارو، تنظیم مایعات در بدن، دیالیز، تنظیم الکترولیت و فشار خون به درمان بیماری های کلیوی و رفع مشکل بیماران می پردازد.
متخصصان نفرولـوژیست علاوه بر اینکه دارای دانش کاملی در مورد بیماری های تاثیرگذار بر کلیه هستند ، در مورد چگونگی تاثیر بیماری یا عملکرد کلیه در دیگر بخش های بدن شما نیز از آگاهی مطلوبی برخوردار می باشند . از جمله این بیماری ها می توان دیابت ، تصلب شرایین ، کم خونی داسی شکل ، آرتریت روماتوئید ، بیماری های خود ایمنی نظیر ایدز ، فشار خون بالا و دیگر بیماری های سیستمیکی که بر روی کلیه ها موثرند ، را نام برد .
به علاوه ، این متخصصان مسئول درمان دیالیز کلیه ، همودیالیز ، دیالیز صفاقی و پیوند کلیه و مراقبت های بعد از آن هستند .
تخصص نفرولوژی چه زیرتخصص‌ها و فلوشیپ‌هایی دارد؟
متخصص نفرولوژی پس از پایان تحصیلات خود، میتواند در رشته‌های مختلفی مطالعات خود را ادامه دهد.
این تخصص، دارای زیرتخصص‌ها و فلوشیپ‌هایی است که تمرکز عمیق‌تری بر جنبه‌های خاصی از بیماری‌های کلیوی دارند. در ادامه به معرفی این زیرتخصص‌ها و فلوشیپ‌ها پرداخته‌ایم:
نفرولوژی پیوند
فوق‌تخصص نفرولوژی پیوند، بر مراقبت از بیماران، قبل از پیوند، حین و بعد از پیوند متمرکز است. نفرولوژیست پیوند، با یک تیم درمانی چندتخصصی شامل جراحان پیوند، آسیب‌شناسان و متخصصان عفونی، برای ارائه مراقبت‌های همه‌جانبه همکاری می‌کند.
از فعالیت‌ها و تخصص این فوق‌تخصص، به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- ارزیابی قبل از پیوند؛ ارزیابی‌های بیماری‌های زمینه‌ای، وضعیت سلامت عمومی گیرنده پیوند و شرایط کلی سلامت اهداکننده پیوند
- مراقبت‌های پس از پیوند؛ نظارت بر سلامت بیمار، عملکرد کلیه پیوندی و عوارضی مانند پس زدن کلیه پیوندی
- مدیریت سرکوب سیستم ایمنی؛ تجویز دارو برای سرکوب سیستم ایمنی با هدف پس نزدن پیوند
- ارزیابی و مدیریت عوارض؛ مدیریت عوارض مانند پس زدن حاد کلیه پیوندی، عفونت‌ها، سمیت دارویی و تاثیر پیوند بر سایر اندام‌های بدن
- مدیریت شرایط مزمن؛ نظارت و مدیریت بر عملکرد طولانیمدت پیوند کلیه مانند نفروپاتی مزمن، عدم تعادل الکترولیت و فشار خون بالا
- تحقیق و آموزش؛ همکاری در تحقیقات پزشکی مرتبط با پیوند کلیه مانند راهکارهای به حداقل رساندن عوارض، مطالعه روی داروهای سرکوب‌کننده جدید سیستم ایمنی، افزایش ماندگاری پیوند و آموزش به بیماران برای اصلاح سبک زندگی و مراقبت از خود برای افزایش عملکرد پیوند
لازمه مدیریت یک بیمار پیوندی، برقراری اعتدال بین سیستم ایمنی بدن برای پذیرش و محافظت از اندام جدید و حفظ سلامت عمومی فرد است.
به‌همین‌خاطر، فوق‌تخصص نفرولوژی پیوند، علاوه‌بر نفرولوژی، باید نسبت به ایمونولوژی هم از درک و دانش کافی برخوردار باشد.
نفرولوژی مداخله‌ای
فوق‌تخصص نفرولوژی مداخله‌ای، با روند‌های کم‌تهاجمی و تخصصی به مراقبت و درمان بیماری‌های کلیوی به‌ویژه بیماران دیالیزی می‌پردازد.
این مراقبت‌ها، شامل روش‌های تشخیصی و درمانی برای رسیدگی به بیماری های مرتبط با کلیه هستند. از مهم‌ترین مسئولیت‌های نفرولوژی مداخله‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت دسترسی عروقی؛ ایجاد، حفظ و ترمیم دسترسی‌های عروقی مانند فیستول‌های شریانی وریدی، گرافت‌های شریانی وریدی و کاتترهای ورید مرکزی
- ترومبکتومی؛ شامل برداشتن لخته از رگ خونی
- آنژیوپلاستی؛ شامل استفاده از بالون برای گشاد کردن عروق خونی باریک یا مسدود
- قرار دادن و مدیریت کاتترهای دیالیز تونلی؛ قرار دادن کاتترها با کمک ابزارهای تصویربرداری و مدیریت هرگونه عوارض ناشی از آنها، برای بیماران نیازمند به دیالیز طولانیمدت
- بیوپسی کلیه؛ انجام بیوپسی کلیه تحت تصویربرداری و با افزایش دقت و ایمنی
- انجام سونوگرافی؛ با هدف ارزیابی جریان خون از طریق دسترسی‌های دیالیز و هدایت قرار دادن سوزن‌ها و کاتترها در طول عمل نفرولوژیست مداخله‌ای، با تیم‌های چندتخصصی برای درمان بیماران کلیوی پیشرفته، همکاری می‌کند.
نفرولوژی دیالیز
فوق‌تخصص نفرولوژی دیالیز، بهطور خاص بر مدیریت بیماران دیالیزی متمرکز است. این فوق‌تخصص، هم جنبه‌های فنی همودیالیز و دیالیز صفاقی و هم مراقبت‌های جامع از بیمار را برعهده دارد.
مهم‌ترین مسئولیت‌های فوق‌تخصص نفرولوژی دیالیز، شامل موارد زیر است:
- ارزیابی و آماده‌سازی بیمار برای انجام دیالیز؛ تعیین زمان مناسب برای شروع بیماری و انتخاب مناسب‌ترین نوع دیالیز براساس شرایط بیمار و نیازهای او
- نظارت بر انجام دیالیز؛ ایجاد و حفظ دسترسی عروقی برای همودیالیز یا نحوه قرار دادن کاتتر برای دیالیز صفاقی
- مدیریت جلسات دیالیز؛ تعیین مدت جلسات، تعداد دفعات تکرار و نرخ تکرار
- مدیریت عوارض دیالیز؛ مانند بررسی لخته شدن یا عفونت در محل دسترسی عروق خونی، توجه بر مواردی مانند فشار خون و سلامت قلب و عروق
- پیگیری‌ها و بررسی‌های پس از دیالیز؛ مانند مدیریت داروها، رژیم غذایی، محدودیت مصرف مایعات و حمایت‌های عاطفی مرتبط با درمان دیالیز
فوق‌تخصص نفرولوژی دیالیز، باید بر روش‌های دیالیز و جنبه‌های فنی تجهیزات دیالیز تسلط کافی داشته باشد.
آنکونفرولوژی
فوق‌تخصص آنکونفرولوژی، بر عملکرد کلیه در بیماران سرطانی تمرکز می‌کند. مدیریت عوارض کلیوی ناشی از سرطان، برعهده آنکونفرولوژی است.
مهم‌ترین این عوارض، بیماری‌های حاد و مزمن کلیه ناشی از شیمی‌درمانی، عدم تعادل الکترولیت‌ها، آسیب واحدهای مسئول فیلتر کلیه و نفروپاتی انسدادی هستند. آنکونفرولوژیست‌ها، مسئولیت‌های زیر را برعهده دارند:
- تشخیص و مدیریت عوارض کلیوی ناشی از سرطان
- ارائه برنامه‌های درمانی سرطان با هدف کاهش عوارض کلیوی
- کنترل تعادل بین مایعات و الکترولیت‌ها
- همکاری با سایر متخصصان مانند انکولوژیست‌ها برای اطمینان از تداخل برنامه‌های درمانی
حضور این فوق‌تخصص، برای مدیریت شرایط پیچیده ناشی از اثرات جانبی سرطان بر کلیه‌ها بسیار اهمیت دارد.
نفرولوژی کودکان
فوق‌تخصص نفرولوژی کودکان، در تشخیص و مدیریت اختلالات کلیه در نوزادان، کودکان و نوجوانان تخصص دارد. این فوق‌تخصص، طیف وسیعی از شرایط کلیوی را در این سنین مدیریت می‌کند.
در ادامه، به بیماری‌های رایج کلیوی در کودکان و مسئولیت‌های نفرولوژی کودکان پرداخته‌ایم:
- درمان بیماری‌های مادرزادی کلیه؛ مانند کلیه پلی‌کیستیک و دیسپلازی کلیه یا ناهنجاری‌های حالب
- درمان بیماری‌های حاد و مزمن کلیه؛ مانند عفونت، کم‌آبی بدن، بیماری‌های ارثی یا اکتسابی
- درمان بیماری‌های گلومرولی؛ مانند سندروم نفروتیک و گلومرولونفریت
- مدیریت عفونت‌های دستگاه ادراری؛ به دلیل ناهنجاری‌های آناتومیکی ناشی از این عفونت
- تشخیص بیماری‌های کلیوی؛ به کمک ابزارهای تشخیصی مانند سونوگرافی، تصویربرداری‌ها و آزمایشات ژنتیک
- نظارت بر رشد و تکامل؛ اختلال در رشد و تکامل ناشی از بیماری‌های کلیوی کودکان
- ارائه رویکردهای درمانی متفاوت با بزرگسالان؛ به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی و نیازهای رشدی
فوق‌تخصص نفرولوژی کودکان، علاوه بر مدیریت چالش‌های درمانی بیماری‌های کلیوی در نوزادان و کودکان، از آنها در برابر چالش‌های بعد از عمل هم مراقبت می‌کند.
متخصص نفرولوژی چه بیماری هایی را درمان می کند؟
- دیابت
- عدم تعادل مایعات و الکترولیت ها ؛ که می تواند به دلیل بیماری کلیوی ، اسهال و استفراغ بیش از حد ، یا داروهای خاص باشد .
- نقرس ؛ عدم تعادل متابولیکی منجر به اسید اوریک اضافی در گردش خون و تجمع کریستال های اورات دردناک در مفاصل می شود .
- فشار خون بالا (هایپرتنشن) ؛ که میتواند به کلیه ها آسیب برساند . فشار خون بالا همچنین می تواند ناشی از تنگی شریان کلیوی و یا تنگی عروق خونرسانی کننده کلیه باشد .
- سرطان کلیه
- نارسایی کلیه
- سنگ کلیه
- آمیلوئیدوز ؛ تجمع پروتئین های غیر عادی به نام آمیلوئید ، در اندام های مختلف بدن .
- ناهنجاری های مادرزادی کلیه
- گلومرولونفریت ؛ در این بیماری واحد های کوچک کلیه که گلومرول نامیده می شوند تحت تاثیر قرار می گیرند .
- نفریت لوپوس ؛ التهاب کلیه ناشی از بیماری خود ایمنی لوپوس است .
- سندرم نفروتیک ؛ اختلالی است که باعث می شود بدن مقدار زیادی پروتئین از طریق ادرار دفع کند .
- پیلونفریت ؛ نوعی عفونت دستگاه ادراری است که در آن یکی یا هر دو کلیه آلوده می شوند .
- انسداد کلیه ؛ ناشی از سنگ کلیه ، تومورها ، بزرگ شدن پروستات و سایر شرایط است .
- تنگی محل اتصال حالب به کلیه
اورولوژی چیست؟
اورولوژی شاخه ای از حوزه پزشکی است که به تشخیص، کنترل و درمان اختلالات دستگاه ادارای و اندام های مرتبط با آن در زنان و مردان و نیز بیماری های سیستم تناسلی مردان می پردازد. پزشک متخصصی که در رشته اورولوژی به تحصیل پرداخته است اورولوژیست نامیده می شود.
متخصص اورولوژی در درمان اختلالات و بیماری های بخش های زیر نقش دارد:
- مثانه
- حالب
- کلیه
- غدد آدرنال
- آلت تناسلی مردان
- بیضه ها
- پروستات
- غدد سمینال وزیکول
- اپی دیدیم
- مجاری وازدفران
متخصص اورولوژیست برای درمان بیماری از روش جراحی نیز استفاده می کند که این نیز دیگر تفاوت نفرولوژی و اورولوژی است. در شرایطی که بیمار دچار بیماری ها و مشکلات ذیل باشد باید به یک اورولوژیست مراجعه کند:
- نقص در آناتومی کلیه ها
- مشکلات و بیماری های مرتبط با مثانه
- عفونت های مجاری ادراری
- مشکلات حالب ها
- ابتلا به سنگ کلیه
- بیماری ها و اختلالات دستگاه تناسلی مردان
- مشکلات غدد آدرنال
سیستم ادراری و تولید مثل با یکدیگر در ارتباط هستند و در بسیاری مواقع مشکل در یکی از آنها عملکرد سیستم دیگر را دچار اختلال می کند. به همین دلیل بسیاری از بیماری های دستگاه سیستم ادراری بیماری های تناسلی ادراری نام گرفته اند. بهطور کلی حوزه خدمات و وظایف اورولوژیست بسیار وسیع تر از خدمات نفرولوژیست است.
متخصص اورولوژی چه بیماری هایی را درمان می کند؟
از جمله بیماری هایی که توسط متخصص اورولوژی درمان می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مشکلات مثانه
- عفونت مجاری ادراری
- مشکلات حالب ها
- نقص های آناتومیکی کلیه ها
- سنگ کلیه
- بیماری های دستگاه تناسلی مردان
- مشکلات غدد آدرنال
- بی اختیاری ادرار
- وجود خوندر ادرار(هماچوری)
- بزرگ شدن پروستات
- سرطان مثانه، کلیه و پروستات
- اختلال نعوظ
چه زمانی باید به دکتر نفرولوژی مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم اختلال در عملکرد کلیه، مراجعه به یک متخصص نفرولوژی بسیار اهمیت دارد. در اینجا، به مهم‌ترین علائم نیازمند به دکتر کلیه بزرگسالان، اشاره کرده‌ایم:
- تغییر در ادرار؛ تغییر در تعداد دفعات تخلیه ادرار، رنگ ادرار تیره، مشاهده خون در ادرار و ادرار کف‌آلود
- احساس کسالت و خستگی؛ خستگی غیرقابل توجیه، ناشی از تجمع سموم یا کم‌خونی مرتبط با بیماری‌های کلیوی
- فشار خون بالا؛ عدم توانایی در کنترل فشار خون یا فشار خون بالای بدون دلیل
- تورم یا ادم؛ تورم غیرطبیعی در ساق پا، مچ پا و دست‌ها، ناشی از تجمع مایعات دفع نشده توسط کلیه‌ها
- خارش مداوم؛ خارش مداوم و بدون علائم ظاهری، ناشی از تجمع مواد زائد در بدن
- تهوع و استفراغ؛ ناشی از تجمع مواد زائد در خون
- نتایج غیرطبیعی آزمایش خون و ادرار؛ مانند بالا بودن سطح کراتینین یا نیتروژن اوره خون و وجود غیرطبیعی هموگلوبین یا پروتئین ادرار
- ابتلا به بیماری‌های خودایمنی؛ مانند لوپوس یا واسکولیت
- انسداد یا ناهنجاری‌های مجاری ادرار؛ مانند بزرگ شدن پروستات یا وجود سنگ کلیه
- شرایط پزشکی مرتبط با سنگ کلیه؛ مانند ابتلا به دیابت، فشار خون بالا، عفونت‌های سیستم ادراری و سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیوی
غربالگری‌های منظم، برای افراد در معرض بیماری‌های کلیوی، میتواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌های کلیوی کمک کند. مراجعه به‌موقع به متخصص نفرولوژی، با هدف چکاپ‌های پیشگیرانه، برای این افراد لازم است.
در مراجعه به دکتر نفرولوژی انتظار چه کارهایی را باید داشته باشیم؟
دکتر نفرولوژی، در مراجعه اول، عملکرد کلیه و سلامت عمومی شما را بهطور جامع و دقیق ارزیابی می‌کند. در ادامه به اقدامات دکتر کلیه بزرگسالان، هنگام مراجعه شما اشاره کرده‌ایم:
- بررسی سوابق پزشکی؛ سابقه پزشکی خانوادگی و شخصی، مانند بیماری‌های مزمن، تجربه جراحی و داروهای مصرفی
- بررسی علائم؛ علائم مرتبط با عملکرد کلیه، مانند تغییر رنگ ادرار، تورم، خستگی یا فشار خون بالا
- معاینه فیزیکی؛ بررسی فشار خون، معاینه بدن برای بررسی تجمع مایعات و بررسی فیزیکی کلیه‌ها
- تجویز انواع آزمایش‌های تشخیصی؛ آزمایش خون، آزمایش ادرار، تست‌های تصویربرداری و بیوپسی کلیه
- ارائه گزینه‌های درمانی؛ شامل تجویز دارو، اصلاح رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی، در صورت لزوم دیالیز یا پیوند
- پیگیری و نظارت بر روند درمان؛ نظارت بر عملکرد و پیشرفت بهبود کلیه در مراجعات بعدی
با مراجعه به دکتر کلیه بزرگسالان، می‌توانید اطلاعات خوبی در مورد وضعیت سلامت کلیه خود به دست بیاورید و اقدامات لازم را در جهت مدیریت موثر بیماری‌های کلیوی انجام دهید.
افزودن دیدگاه