تصور کنید که پس از یک روز طولانی، روی تخت دراز کشیده‌اید و آماده‌اید تا در آرامش شبانه فرو بروید، اما ناگهان احساس خارش آزاردهنده‌ای در بدن، خواب را از چشمانتان می‌گیرد. خارش بدن در شب می‌تواند دلایل مختلفی از تغییرات طبیعی بدن گرفته تا خشکی پوست، آلرژی‌ها یا حتی مشکلات جدی‌تر پزشکی داشته باشد. گاهی یک کرم مرطوب‌کننده یا تغییر سبک زندگی می‌تواند مشکل را حل کند، اما در برخی موارد، نیاز به بررسی پزشکی وجود دارد. در این مطلب، رایج‌ترین علت خارش بدن در شب و راه‌های مؤثر برای مقابله با آن را بررسی می‌کنیم تا شب‌های آرام‌تری داشته باشید.
بررسی علائم و نشانه‌های خارش بدن در شب
نشانه اصلی خارش بدن در شب، میل شدید به خاراندن پوست در ساعات نیمه‌شب است. سایر علائم این مشکل شامل موارد زیر می‌شود:
زخم شدن پوست
احساس خستگی در طول روز
سوزش یا درد در ناحیه خارش
بروز برآمدگی، جوش یا راش روی پوست
ایجاد ترک، خشکی یا پوسته‌پوسته شدن پوست
تغییر رنگ پوست به طیفی از قرمز تا بنفش، یا روشن و تیره‌تر شدن رنگ آن
شکاف‌های پوستی همراه با خونریزی کم
زخمی با بافت زردرنگ که بهبود نمی‌یابد و از آن مایع نشت می‌کند (عفونت)
بسته به علت خارش دست و پا در شب و میزان آن، ممکن است تنها برخی از این علائم را تجربه کنید یا با چندین نشانه همزمان مواجه شوید. به عنوان مثال، ممکن است خارش داشته باشید اما اثری از جوش یا ضایعات پوستی نبینید.
بررسی اصلی‌ترین علت خارش بدن در شب
خارش بدن در شب یکی از مشکلات رایج است که معمولاً به دلیل تحرکات پوستی، مصرف برخی داروها یا مواد غذایی ایجاد می‌شود. اگر شدت خارش کم باشد، می‌توان با روش‌های خانگی آن را کنترل کرد یا حتی می‌توان به سراغ درمان خارش بدن در طب سنتی گشت. اما در صورت شدید بودن خارش، مراجعه به پزشک متخصص پوست ضروری است.
مشابه بسیاری از بیماری‌های پوستی، خارش بدن ممکن است در طول شب افزایش یابد. برخی از هورمون‌ها، مولکول‌ها و مواد شیمیایی که در شب در بدن فعال می‌شوند، می‌توانند باعث ایجاد این مشکل شوند.
در برخی موارد، نبود عوامل پرت‌کننده حواس در شب موجب می‌شود که خارش بیشتر احساس شود. علاوه بر این، خارش شبانه می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد و شما خارش بدن و سرطان را در کنار یکدیگر نیز ببینید. در ادامه اصلی‌ترین علل خارش بدن در شب را بررسی کرده‌ایم:
خشک بودن پوست بدن
خشکی پوست یکی از دلایل اصلی خارش بدن، به‌ویژه در شب، محسوب می‌شود. این مشکل در فصل زمستان و در مناطق با آب‌وهوای خشک شایع‌تر است و با افزایش سن نیز بیشتر مشاهده می‌شود. علاوه بر این، پوست در طول شب آب بیشتری را از دست می‌دهد که می‌تواند موجب تشدید خارش شود.
برای کاهش خشکی پوست و جلوگیری از خارش، می‌توان اقداماتی مانند استفاده از دستگاه بخور، مصرف زیاد مایعات، استفاده از مرطوب‌کننده پس از حمام، انتخاب صابون‌های ملایم و پرهیز از حمام با آب خیلی گرم را انجام داد. رعایت این نکات به حفظ رطوبت پوست و کاهش علائم خشکی کمک می‌کند.
بروز دانه‌های پوستی
دانه‌های پوستی از عوامل شایع خارش بدن محسوب می‌شوند و ممکن است در قسمت‌های مختلفی مانند دست‌ها، پاها، صورت، بازوها، ران‌ها و پشت ظاهر شوند. این دانه‌ها دلایل گوناگونی دارند که شامل عفونت‌های قارچی و باکتریایی مانند زرد زخم و فولیکولیت، گزش حشرات ازجمله ساس، پشه و عنکبوت و بیماری‌هایی مانند اگزما و درماتیت اتوپیک می‌شوند همچنین درماتیت تماسی که ناشی از تماس پوست با مواد خارجی است، می‌تواند موجب بروز این مشکل شود.
از دیگر عواملی که ممکن است منجر به دانه‌های پوستی شوند، کهیر ناشی از استرس، گرما، ورزش یا قرار گرفتن در معرض آفتاب و بیماری پسوریازیس است که به دلیل تولید بیش از حد سلول‌های پوستی ایجاد شده و با لکه‌های ملتهب و خارش همراه است. علاوه بر این، برخی زنان در دوران بارداری دچار دانه‌های پوستی و خارش می‌شوند که می‌تواند از راش‌های بی‌ضرر تا مشکلات پوستی جدی متغیر باشد. در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به پزشک متخصص پوست برای تشخیص و درمان ضروری است.
مصرف و استفاده از برخی داروها
برخی داروها ممکن است موجب خارش پوست شوند، حتی اگر هیچ نشانه‌ای از تحریک پوستی یا راش وجود نداشته باشد. در صورت بروز خارش شدید پس از مصرف دارو، لازم است با پزشک مشورت کنید. از جمله داروهایی که می‌توانند چنین عارضه‌ای ایجاد کنند، استروژن، اپیوئیدها، ادرارآورها، آلوپورینول (برای درمان نقرس)، سیمواستاتین (برای کاهش چربی خون) و آمیودارون (برای درمان آریتمی‌های قلبی) هستند.
علاوه بر این، برخی داروهای فشار خون مانند مهارکننده‌های ACE و هیدروکسی اتیل سلولز که در جراحی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، ممکن است منجر به خارش بدن شوند. در صورت مشاهده این عارضه و تداوم آن، پزشک می‌تواند گزینه‌های درمانی جایگزین را بررسی کرده یا راهکارهایی برای کاهش خارش پیشنهاد دهد.
داشتن بیماری‌های عصبی یا روانی
بیماری‌های روانی می‌توانند عامل بروز خارش پوست بدن باشند. این نوع خارش که به نام خارش روان‌زاد Psychogenic Pruritus شناخته می‌شود، بدون دلیل مشخص پوستی یا داخلی ظاهر می‌شود و معمولاً در شرایط استرس‌زا یا زمانی که فرد تحت فشار روانی قرار دارد، شدت می‌یابد. برخی از بیماری‌های روانی که ممکن است باعث این نوع خارش شوند، عبارتند از: اضطراب شدید، افسردگی، وسواس فکری، سایکوز (جنون) و تریکوتیلومانیا (که در آن فرد تمایل به کندن موی سر خود دارد).
همچنین، بیماری‌های عصبی نیز می‌توانند به عنوان علت خارش بدن در شب یا در طول روز عمل کنند. بیماری‌هایی همچون زونا (شینگلز)، مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)، سکته، تومورهای مغزی و آسیب به عصب‌ها می‌توانند موجب این عارضه شوند. در چنین مواردی، خارش پوست ممکن است به عنوان علامت یا عارضه فرعی این بیماری‌ها ظاهر شود و باید تحت درمان قرار گیرد.
داشتن برخی بیماری‌های کبدی
بیماری‌های کبدی یکی از عواملی هستند که می‌توانند باعث خارش پوست بدن شوند. زمانی که کبد قادر به تصفیه سموم بدن نباشد، مواد زائد از بدن دفع نمی‌شوند و این مسئله منجر به ایجاد خارش در نواحی مختلف پوست می‌شود. شدت این عارضه با افزایش آسیب کبدی بیشتر می‌شود و در افراد مبتلا به نارسایی کبد یا در دوران پیش از قاعدگی و شب‌ها شدت خواهد یافت.
کبد چرب نیز می‌تواند عامل بروز خارش بدن باشد. عملکرد نامناسب کبد در دفع سموم، موجب تجمع مواد زائد در خون می‌شود که می‌تواند به ایجاد خارش منجر شود. در موارد پیشرفته‌تر، اختلال در جریان صفرا و تجمع اسیدهای صفراوی در پوست نیز باعث ایجاد این خارش می‌شود. معمولاً این خارش در شب‌ها شدت می‌گیرد و بیشتر در کف دست، کف پا و سایر نواحی بدن احساس می‌شود.
حساسیت به مصرف برخی مواد غذایی یا آلرژی
حساسیت غذایی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به مواد موجود در غذاها یا مایعات مختلف واکنش نشان دهد. علائم این واکنش می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و علاوه بر خارش شدید پوست، شامل عطسه، خارش چشم‌ها، تورم، قرمزی، کهیر، کرامپ شکمی، تهوع و استفراغ و اختلال در تنفس می‌شوند. برخی مواد غذایی مانند شیر گاو، تخم‌مرغ، گردو، انواع آجیل، ماهی، صدف، مغزها، گندم و سویا ممکن است باعث بروز حساسیت غذایی در برخی افراد شوند.
آلرژی می‌تواند دیگر علل خارش بدن در شب باشد. برخی افراد در فصول خاص دچار آلرژی می‌شوند که می‌تواند به دلیل گرده گل‌ها، گیاهان یا تغییرات آب و هوایی باشد. علائم این آلرژی شامل سرفه، عطسه و خارش پوست است. در برخی موارد نیز مصرف برخی ادویه‌ها مانند فلفل می‌تواند باعث بروز حساسیت و خارش شود. همچنین، آلرژی به محصولات پوستی و مو، مواد شوینده، محصولات آرایشی، گرد و غبار، موی حیوانات یا برخی غذاها می‌تواند منجر به خارش صورت و بدن گردد.
بررسی دقیق خارش بدن و سرطان
خارش پوست بدن می‌تواند یکی از علائم مهم برخی سرطان‌ها مانند سرطان کبد یا سرطان پوست باشد. در افراد مبتلا به سرطان کبد، تجمع نمک‌های صفراوی زیر پوست می‌تواند باعث ایجاد خارش شدید و گسترده در سطح بدن شود.
برخی از سرطان‌ها که معمولاً با خارش بدن همراه بوده شامل سرطان خون، سرطان پستان، سرطان کبد، سرطان مجرای صفراوی، سرطان کیسه صفرا و سرطان پوست هستند. همچنین خارش پوست می‌تواند به عنوان یکی از علائم اولیه برخی سرطان‌ها، به‌ویژه سرطان‌های مرتبط با خون مانند لنفوم هوچکین، بروز کند. علاوه براین در سرطان کبد، تجمع نمک‌های صفراوی زیر پوست ممکن است منجر به خارش شدید گردد. با این حال، خارش تنها نشانه قطعی سرطان نیست پس در پاسخ به سوال چه زمانی خارش بدن خطرناک است، باید گفت که در صورت تجربه خارش مداوم یا همراه با علائم دیگر مانند کاهش وزن، تعریق شبانه یا خستگی، خارش خطرناک بوده و مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.
خارش بدن در شب ناشی از شپش سر
شپش بدن با شپش سر متفاوت است و به طور خاص بر روی پوست بدن نه پوست سر زندگی می‌کند. این نوع شپش در شکاف‌های پوست بدن لانه می‌کند و با تغذیه از خون، خارش شدیدی را در سطح وسیعی از پوست ایجاد می‌کند.
چه درمانی برای خارش‌های بدن در شب وجود دارد؟
برای درمان خارش بدن در شب، داروها و روش‌های خانگی مختلفی وجود دارند که می‌توانند کمک‌کننده باشند. در ادامه این روش‌ها را بررسی کرده‌ایم:
استفاده از داروهای بدون نسخه
داروهای بدون نسخه شامل کرم‌های کورتیکواستروئیدی مانند هیدروکورتیزون، داروهای ضد آلرژی مانند دیفن‌هیدرامین (بنادریل)، فکسوفنادین (آلگرا) و ستریزین (زیرتک) هستند.
استفاده از داروهای نیازمند نسخه
در لیست بهترین دارو برای خارش بدن که نیازمند نسخه هستند، می‌توان به کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)، داروهای ضد افسردگی مانند دوکسپین (سیلنور) و میرتازاپین (رمرون)، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مثل مهارکننده‌های کلسی نورین (سیکلوسپورین و تاکرولیموس)، نور درمانی با امواج UVB، گاباپنتین و پرگابالین برای کاهش اضطراب و بی‌خوابی و آگونیست‌های اپیوئیدی کاپا برای کاهش احساس خارش اشاره کرد.
روش‌های خانگی
روش‌های خانگی برای خارش شبانه شامل دوش آب سرد یا ولرم قبل از خواب، استفاده از صابون‌های مرطوب‌کننده و فاقد عطر، استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده حاوی گلیسیرین و روغن، کرم‌های طبیعی مانند آلوئه‌ورا، استفاده از دستگاه بخور برای مرطوب‌کردن هوا، کمپرس سرد قبل از خواب، استفاده از فن برای تهویه هوا، پوشیدن دستکش، پخش موسیقی آرام و تکنیک‌های مدیتیشن و کوتاه‌کردن ناخن‌ها هستند.
برای خارش بدن چه بخوریم
برای کاهش خارش بدن از طریق تغذیه، مصرف برخی مواد غذایی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در زیر به مواردی که به کاهش شدت خارش کمک می‌کنند اشاره شده است:
1 . مواد غذایی سرشار از امگا ۳: مصرف ماهی سالمون، گردو، تخم کتان و چیا می‌تواند به کاهش التهاب پوست کمک کند.
2 . میوه‌ها و سبزیجات تازه: هویج، اسفناج، کلم بروکلی، پرتقال و توت‌ها که سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، از پوست در برابر تحریکات محافظت می‌کنند.
3 . مواد غذایی حاوی ویتامین E: بادام، آووکادو و روغن زیتون به حفظ رطوبت پوست کمک کرده و از خشکی آن جلوگیری می‌کنند.
4 . مواد پروبیوتیک: ماست، کفیر و ترشی‌های طبیعی که به بهبود سلامت روده کمک کرده و ممکن است واکنش‌های آلرژیک پوستی را کاهش دهند.
5 . آب و مایعات کافی: نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز برای حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از خشکی و خارش ضروری است.
در کنار این‌ها، مصرف سبزیجات و میوه‌های حاوی ویتامین C مانند پرتقال، توت فرنگی، آناناس، انبه و فلفل دلمه نیز به کاهش خارش پوست کمک می‌کند.
جمع‌بندی
خارش بدن در شب یک مشکل رایج است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند خشکی پوست، آلرژی‌ها، بیماری‌های پوستی، مصرف داروها، یا مشکلات جدی‌تر پزشکی ایجاد شود. این مشکل معمولاً با علائمی مانند زخم شدن پوست، احساس خستگی، سوزش و بروز جوش‌های پوستی همراه است. برای مقابله با این مشکل، روش‌های مختلفی از درمان دارویی تا روش‌های خانگی وجود دارد. همچنین، تغییرات در رژیم غذایی، مانند مصرف مواد غذایی سرشار از امگا 3 و ویتامین E، می‌تواند به کاهش شدت خارش کمک کند. در نهایت، اگر خارش ادامه‌دار یا شدید باشد، مراجعه به پزشک برای تشخیص علت و درمان مناسب ضروری است.
