ناخنک با نام علمی Melilotus officinalis گیاهی دارویی است که کاربردهای زیادی در طب سنتی دارد. این گیاه که در منابع مختلف آن را با نام‌هایی مانند گیاه شبدر شیرین، یوجه زرد، اکلیل الملک و شاه بسه نیز می‌نامند، گیاهی گل‌دار با عطر ملایم و خواص فراوان است.
این گیاه علوفه‌ای که در گذشته، گیاهی منفور و آسیب‌زننده به مزارع ذرت محسوب می‌شود، امروزه به دلیل خواص دارویی در سطح وسیع کشت می‌شود. در ادامه به این سوال که گیاه ناخنک چیست و چه خواصی دارد، پاسخ خواهیم داد و در مورد بهترین زمان و طریقه مصرف این گیاه نیز صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
گیاه ناخنک (Melilotus officinalis) چیست؟
ناخنک، گیاهی علفی و چندساله، دارای شاخه‌های کم‌پشت است که در بیشترین حالت تا 1.5 متر ارتفاع رشد می‌کند.
این گیاه که در خاستگاه خود به صورت خودرو در علف‌زارها، چمنزارها، ساواناها و کنار جاده‌ها رشد می‌کند، به دلیل خواص فراوان در مناطق خارج از خاستگاه نیز کشت می‌شود. مناسب‌ترین خاک برای کاشت این گیاه خاک قلیایی یا کمی اسیدی است و به دلیل مقاومت بالایی که دارد، در بسترهایی با مواد مغذی کم و بافت ریز و درشت هم رشد می‌کند.
این گیاه از خانواده باقلائیان است و به جز برگ و گل، میوه هم دارد که برای خواص مختلف استفاده می‌شود. در گیاه ناخنک ماده‌ای دارویی به نام کومارین وجود دارد که عملکرد و خواص آن را باعث می‌شود.
این ماده بویی شبیه به وانیل دارد و زمانی که خشک می‌شود، بوی آن تشدید شده و به همین دلیل آن را در اروپا تحت عنوان وانیل فقرا هم می‌شناسند. این گیاه به جز خواص دارویی، کاربردهای دیگری هم دارد که از نمونه آن‌ها می‌توان به علوفه دام اشاره کرد.
ترکیبات دارویی گیاه ناخنک چیست؟
همان‌طور که گفته شد بخش اصلی خواص دارویی گیاه ناخنک ناشی از وجود ماده‌ای به نام کومارین است. این ماده که از سرهای گل‌دار گیاه ناخنک گرفته می‌شود هم از گل تازه و هم از گل خشک قابل دریافت است. هر سر گل‌دار گیاه ناخنک، حاوی مواد زیر است:
- 5-10 % کومارین
- فلاونوئید با اثر ادرارآور و آرام‌بخشی
- ساپوژنین
- اسید فنولیک
- ویتامین سی
- نیترات در برگ‌ها
جینکوبیلوبا چیست؟عوارض| نحوه و زمان مصرف قرص جینکوبیلوبا
خواص گیاه ناخنک چیست؟
در طب بوعلی ناخنک را گیاهی گرم و خشک می‌دانند، در نتیجه مصرف آن برای افرادی که طبع و مزاج سردی دارند، مناسب‌تر است. در منابع مختلف، مواردی مانند مدر و قاعده‌آور بودن، کمک به افزایش اسپرم، جلوگیری از ریزش مو و درمان شوره سر را جزو خواص این گیاه می‌دانند. گیاه ناخنک همچنین دارای خواص زیر نیز است:
موثر برای درمان سردرد
یکی از خواص گیاه ناخنک در مصرف خوراکی یا موضعی، درمان میگرن، سردرد و سرگیجه و میر است. ضمادی ترکیبی از این گیاه که شامل سرکه و روغن گل سرخ نیز باشد، برای درمان سردرد موثر است.
این ضماد را باید به محل درد کشید یا روی پیشانی کشید و دور آن را با پارچه یا روسری بست. راه دیگر بهره‌گیری از خواص گیاه ناخنک برای رفع سردرد و سرگیجه، تهیه دمنوش یا دم‌کرده‌ای از آن و شستشوی سر با دمنوش است.
پیشگیری از غلظت خون
یکی دیگر از خواص گیاه ناخنک، پیشگیری از غلظت خون است. غلیظ شدن خون مشکلات زیادی را باعث می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به بسته شدن عروق خونی اشاره کرد.
این عارضه نیز در صورت عدم درمان به موقع منجر به مشکلات جدی می‌شود که خطرناک‌ترین آن‌ها سکته قلبی است. گیاه ناخنک با رقیق کردن خون از بروز این عارضه جلوگیری کرده و مانع حملات قلبی ناشی از لخته شدن خون می‌شود. برای بهره‌گیری از این خاصیت ناخنک باید آن را به صورت دمنوش استفاده کرد.
جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه
از دیگر خواص گیاه ناخنک می‌توان به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه اشاره کرد. این گیاه مدر یا ادرارآور است و با افزایش تعداد دفعات ادرار، موجب افزایش تحرک کلیه، دفع و جلوگیری از سنگ‌های کلیه می‌شود.
خواص ناخنک برای زنان
در منابع مربوط به طب سنتی گفته می‌شود که ناخنک گیاهی مفید برای زنان است اما این گروه از خواص گیاه ناخنک چیست؟
کاهش دردها و مشکلات دوران قاعدگی و عوارض سندرم پیش از قاعدگی یکی از مهم‌ترین خواص این گیاه برای زنان است. زنانی که به قاعدگی نامنظم دچار هستند، می‌توانند به تنظیم قاعدگی خود کمک کنند.
گیاه ناخنک برای زنان در رفع عفونت‌های مجاری ادراری نیز موثر است. این گیاه به رفع اختلالات یائسگی نیز کمک کرده و التهاب و مشکلات این دوران را کاهش می‌دهد. مصرف گیاه ناخنک برای زنان شیرده نیز مفید بوده و به افزایش تولید شیر کمک می‌کند.
تسکین دردهای عصبی
گیاه ناخنک به تسکین دردهای عصبی نیز کمک می‌کند. این گیاه را به عنوان ماده‌ای آرام بخش هم می‌شناسند که مصرف منظم آن برای افرادی که به مشکلات اعصاب و روان مبتلا بوده، موثر است.
مصرف گیاه ناخنک به افرادی که دچار مشکلات خواب و عدم آرامش در زمان خواب هستند توصیه می‌شود. این گیاه همچنین در تنظیم ضربان قلب موثر است و از این طریق نیز به کاهش استرس کمک می‌کند.
معرفی شربت پلارژین | موارد و نحوه مصرف و عوارض آن
تسکین دردهای روماتیسم و مشکلات مفصلی
یکی دیگر از خواص ناخنک یا اکلیل الملک، تکسین دردهای مفصلی به خصوص عارضه‌های ناشی از روماتیسم است. برای بهره‌گیری از این خاصیت ناخنک نیز امکان استفاده از آن به دو صورت موضعی و خوراکی وجود دارد. مصرف موضعی ناخنک به خصوص قبل از خواب، تاثیر چشم‌گیری در کاهش دردهای مفصلی دارد.
خواص ناخنک برای پوست
گیاه ناخنک، برای پوست نیز مفید است. با مصرف موضعی روغن یا عصاره این گیاه می‌توان از ایجاد جوش و آکنه جلوگیری کرد. همچنین شستشوی صورت با روغن و عصاره این گیاه باعث روشنایی پوست شده و به زیبایی و شادابی آن کمک می‌کند.
بهترین روش مصرف گیاه ناخنک چیست؟
همان‌طور که گفتیم نحوه مصرف ناخنک در بهره‌گیری از خواص آن موثر است. برای مثال درمان سردرد و سرگیجه با مصرف موضعی گیاه ناخنک امکان‌پذیر است اما برای رفع مشکلات جنسی باید این گیاه را به شکل خوراکی مصرف کرد.
چند نمونه از رایج‌ترین روش‌های مصرف گیاه ناخنک یا اکلیل الملک به شرح زیر است:
- برگ و گل خشک ناخنک را می‌توان برای معطر کردن چای یا خاصیت دادن به آن اضافه کرد.
- شاخه‌ها و ساقه‌های جوان ناخنک برای عطر و طعم دادن به غذا مناسب هستند.
- برگ‌های جوان این گیاه همراه با سالاد قابل مصرف هستند.
- برگ و گل خشک گیاه ناخنک را به صورت دمنوش یا دم‌کرده استفاده می‌کنند.
- گل‌ها و دانه‌های ناخنک به عنوان طعم‌دهنده در پودینگ، دسر و شیرینی‌ها
- از پودر تهیه شده از دانه‌های ناخنک به عنوان ادویه در غذا استفاده می‌شود.
- گل‌های تازه یا خشک ناخنک برای تزئین سالاد مناسب هستند.
مصرف این گیاه هم به تنهایی و هم به صورت ترکیبی پرخاصیت است. یکی از بهترین و مفیدترین دمنوش‌های ترکیبی با گیاه ناخنک، ترکیب مغز یا دانه ناخنک با آویشن، بسفایج و بادیان است.
قرص آلگومد چیست؟ فواید | موارد مصرف و عوارض
مضرات مصرف ناخنک
هر چند گیاه ناخنک خواص بسیار زیادی برای سلامتی دارد اما زیاده‌روی در مصرف آن باعث مشکلات مختلفی برای بدن می‌شود. از جمله عوارض و مشکلات زیاده‌روی در مصرف ناخنک می‌توان به :
- مشکلات گوارشی
- حالت تهوع و استفراغ
دو عارضه رایج زیاده‌روی در مصرف ناخنک هستند. زیاده‌روی در مصرف این گیاه همچنین باعث آسیب به بیضه‌ها نیز می‌شود. برای جلوگیری از این آسیب گیاه ناخنک توصیه می‌شود که آن را با مویز، انجیر و عسل استفاده کرد.
این گیاه باعث رقیق شدن خون هم می‌شود، در نتیجه زیاده روی در مصرف آن، گردش خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مصرف این گیاه همچنین به افرادی که دچار فشار خون بالا بوده یا داروهای رقیق کردن خون استفاده می‌کنند نیز توصیه نمی‌شود. مصرف گیاه ناخنک برای زنان باردار نیز مضر است و با رقیق کردن خون، احتمال سقط جنین را به همراه دارد.
سخن پایانی
ناخنک گیاهی پرخاصیت است و مصرف آن به دلایل زیاد توصیه می‌شود، با این حال زیاده‌روی در مصرف این گیاه نیز می‌تواند باعث بروز عوارض مختلف شود. در صورتی که به دنبال استفاده از خواص درمانی این گیاه هستید، باید مقدار مصرف آن را رعایت کنید. شما چه تجربه‌ای از مصرف گیاه ناخنک دارید؟ کدام یک از خواص این گیاه برای شما کاربردی‌تر است؟
